لینوکس یک سیستم عامل خط فرمان منبع باز است. اما شامل یک کامپایلر زبان C نیز هست که یک زبان برنامه نویسی به حساب می آید. لینوکس همچنین شامل ویژگی های Shell Programmimg می باشد که با استفاده از دستورات لینوکس و سایر برنامه ها ، آن را به یک زبان برنامه نویسی بسیار قدرتمند تبدیل می کنند.
لینوکس (Linux) یکی از سیستم‌عامل‌های معروفی است که از سال ۱۹۹۰ دردسترس قرار دارد. این سیستم‌عامل به‌عنوان فناوری پیشران برای دستگاه‌های اندرویدی، تلویزیون، دوربین‌ها و حتی لوازم هوشمند شناخته می‌شود. از سیستم‌عامل لینوکس در دستگاه‌های مختلف از گوشی‌های هوشمند تا خودروها، لوازم‌خانگی، اَبَرکامپیوترها، سرورهای سازمانی و… استفاده می‌شود. در سال‌های ابتدایی بعد از معرفی سیستم‌عامل ویندوز، لینوکس طراحی و برنامه‌ریزی شد؛ البته این سیستم‌عامل از ابتدا به همین شکل نبوده و با گذشت زمان پیشرفت کرده است.
تاریخچه سیستم‌عامل لینوکس
لینوس توروالدز (Linus Torvalds) سیستم‌عامل لینوکس را طراحی کرده است. وی ابتدا روی سیستم‌عامل UNIX (نرم‌افزار اختصاصی) کار می‌کرد و بر این باور بود که به تغییر و بهبود نیاز دارد. با‌این‌حال، وقتی طراحان یونیکس پیشنهادهایش را رد کردند، به فکر راه‌اندازی سیستم‌عاملی افتاد که پذیرای تغییرات پیشنهادی کاربران باشد. به‌همین‌دلیل، لینوس توروالدز در سال ۱۹۹۱ هسته‌ای به نام Linux طراحی کرد؛ اگرچه برای اجرا به برنامه‌هایی مانند مدیریت فایل و ویرایشگر اسناد و برنامه‌های صوتی‌و‌تصویری نیاز داشت.
با گذشت زمان، لینوس توروالدز با برنامه‌نویسان دیگر در مکان‌هایی مانند MIT همکاری و برنامه‌های کاربردی برای Linux طراحی کرد. بنابراین در همان سال، سیستم‌عامل لینوکس با برخی از برنامه‌ها رسماً راه‌اندازی شد. نسخه های ابتدایی سیستم‌عامل Linux به‌اندازه‌ای کاربرپسند نبودند که برنامه‌نویسان کامپیوتر از آن استفاده می‌کردند. توروالدز هرگز قصد نداشت محصول خود را تجاری‌سازی کند. این امر محبوبیت لینوکس را کاهش داد؛ زیرا سایر سیستم‌عامل‌های تجاری نظیر ویندوز معروف شدند. باوجوداین، جنبه متن‌باز‌بودن سیستم‌عامل Linux آن را قوی‌تر کرد.
لینوکس یکی از کاربرد‌ترین سیستمعاملها است که می‌توانید با آن منابع سیستم و سرور خود را با امنیت فراوان مدیریت کنید. سیستم‌عامل لینوکس مانند انسان‌ها فرزندان زیادی دارد که هرکدام با ویژگی‌ها و قابلیت‌های گوناگون ارائه شده‌اند. لینوکس یک نیاز ضروری برای کسب‌‌وکارها است و برای همه کاری به‌درد می‌خورد، کافیست یکی از توزیع‌های آن را انتخاب و استفاده کنید تا با قدرت جادویی این سیستم‌عامل آشنا شوید.
سیستم عامل لینوکس
می توان گفت سیستم عامل لینوکس از قدرتمندترین سیستم عامل‌های موجود در بازار است که بصورت متن باز ارائه می گردد. همچنین در بین مهندسان نرم‌افزار از محبوبیت ویژه‌ای برخوردار است.
برای آشنایی با سیستم عامل لینوکس باید بدانید که سیستم عامل unix ( یونیکس ) در سال ۱۹۷۱ توسط شرکت تلفن و تلگراف آمریکا توسعه و گسترش پیدا کرد. این سیستم عامل گران قیمت بود و همه مردم نمی‌توانستند به راحتی از آن استفاده کنند.
بنابراین سیستم لینوکس که بسیار شبیه به یونیکس و از زیر شاخه‌های آن است، به عنوان جانشین برگزیده شد. در سال ۱۹۹۱ تورالدز لینوکس هسته مرکزی لینوکس را ساخت. سیستم عامل لینوکس توسط کمپانی‌های بسیاری پشتیبانی می‌شود.
آشنایی با کرنل یا هسته لینوکس
به طور کلی میتوان گفت هر سیستم عاملی دارای هسته یا کرنل و رابط بین نرم افزار و سخت افزار سیستم است، در واقع میتوان گفت وظیفه انجام کارهای اساسی و پایه برعهده هسته یا کرنل است.
در اصل، لینوکس پایین ترین سطح اجزای نرم افزاری یک سیستم به شمار می رود و اگر این بخش آسیب ببیند بقیه نرم افزارها هم قادر به استفاده نخواهند بود. از وظایف هسته آن است که منابع سیستم را به برنامه‌های دیگر موجود در سیستم متصل می‌کند.
مهمترین وظایف هسته لینوکس
- ذخیره سازی داده‌ها: ذخیره سازی داده‌ها در حافظه‌ای که با دسترسی تصادفی کار می‌کند یا در حافظه دائمی و یا در فایل سیستم مجازی صورت می‌گیرد.
- دسترسی به شبکه کامپیوتری
- زمانبندی
- استفاده از ابزارهای ورودی و خروجی مانند موس، کیبورد، وب کم و فلش usb
- امنیت: این امنیت می‌تواند شامل امنیت منابع و همچنین کاربران و گروه‌های کاربری مختلف باشد.
انواع روش‌های استفاده از لینوکس
- سیستم‌عامل سرور: Linux برای سرورهای وب، سرورهای پایگاه‌داده، سرورهای فایل، سرورهای ایمیل و هر نوع سرور مشترک دیگر استفاده می‌شود. ازآنجاکه لینوکس برای پشتیبانی برنامه‌های سنگین و چندرشته‌ای طراحی شده است، برای انواع برنامه‌های سرور میتوان از آن استفاده کرد.
- سیستم‌عامل دسکتاپ: به‌عنوان محیطی متن‌باز در دسکتاپ، برای محاسبه بهره‌وری شخصی استفاده می‌شود.
- سیستم‌عامل سرور هدلس (Headless): برای استفاده در سیستم‌هایی که به رابط کاربری گرافیکی (GUI) یا ترمینال و صفحه‌کلید متصل و مستقیم نیاز ندارند.
- سیستم‌عامل دستگاه یا دستگاه جاسازی‌شده: برای استفاده در سیستم‌هایی که به عملکرد محاسباتی محدود احتیاج دارند. سیستم‌عامل Linux برای لوازم‌خانگی و سیستم‌های سرگرمی خودرو و لوازم سیستم فایل شبکه نیز به‌کار برده می‌شود.
- سیستم‌عامل شبکه: سیستم‌عامل لینوکس در روترها، سوئیچ، سرورهای سیستم نام دامنه، دستگاه‌های شبکه خانگی و… هم کاربرد دارد.
- سیستم‌عامل توسعه نرم‌افزار: برای راه‌اندازی نرم‌افزار سازمانی استفاده می‌شود. با اینکه اغلب ابزارهای راه‌اندازی و توسعه به ویندوز یا سیستم‌عامل‌های دیگر انتقال پیدا کرده‌اند، Linux هنوز‌هم برای برخی از ابزارهای پرکاربرد توسعه نرم‌افزار به‌کار برده می‌شود.
- سیستم‌عامل Cloud یا مبتنی‌بر فضای ابری: عمده‌ترین ارائه‌دهندگان خدمات رایانش ابری دسترسی به نمونه‌های رایانش ابری لینوکس در سرورهای ابری، دسکتاپ و… را ارائه می‌دهند.
Unix چیست؟
یونیکس (Unix) سیستم‌عاملی چندکاربره است که امکان استفاده همزمان بیش از یک نفر از منابع کامپیوتری را میسر می‌کند. ازآنجاکه یونیکس این امکان را فراهم می‌کند تا ازطریق یک ترمینال با یک کامپیوتر ارتباط مستقیم برقرار کنید، سیستم‌عاملی بسیار تعاملی است و دسترسی مستقیم به منابع را برای شما به‌ارمغان می‌آورد. همچنین، در یونیکس می‌توانید داده‌ها و برنامه‌ها را با کاربران دیگر به‌اشتراک بگذارید.
این سیستم‌عامل عمومی از سیستمی سخت‌افزاری شامل حافظه گسترده و پردازنده ۳۲بیتی و هارد دیسک‌های سریع و بزرگ بهره می‌برد. سیستم‌عامل یونیکس برای انواع مختلف ماشین‌ها و کامپیوترها، ازجمله کامپیوترهای شخصی کاربردی است؛ زیرا به زبان مستقل از ماشین (C یا C++) نوشته شده است. به‌همین‌دلیل، میتوان Unix را برای پاسخ‌گویی به نیازهای خاص در انواع دستگاه‌ها تطبیق داد.
کاربرد لینوکس چیست؟
به دلیل متن باز بودن برنامه لینوکس ، امنیت سیستم عامل آن بسیار بالاست. در نتیجه برای سازمان هایی که نیاز به حد بالای امنیت هستند بسیار کاربردی است. این نرم افزار به عنوان سیستم عامل محبوب در شبکه‌ها و محیط های شبکه‌ای استفاده می‌شود و میتوان گفت که ۷۰ درصد فایروال‌های مورد استفاده در شبکه‌های دنیا، از سیستم عامل لینوکس استفاده می‌کنند.
از دیگر کاربرد های لینوکس میتوان به تطبیق آن با اندروید اشاره کرد که هم زمان از آن ها برای افزایش سرعت و کارایی نوت بوک ها استفاده می شود.
تفاوت Linux و Unix
سیستم‌عامل‌های لینوکس و یونیکس از بسیاری جهات با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند. در جدول زیر، به عمده این تفاوت‌ها اشاره می کنیم :
| سیستم‌عامل Linux |
سیستم‌عامل Unix |
| به هسته (Kernel) سیستم‌عامل GNU/Linux و به‌طور‌کلی، به خانواده توزیع‌های مشتق‌شده از آن اشاره می‌کند. | به سیستم‌عامل اصلی توسعه‌یافته با AT&T و به‌طور‌کلی، به خانواده سیستم‌عامل‌های مشتق‌شده اشاره می‌کند. |
| کد اصلی با لینوس (Linus) و GNU Foundation توسعه یافته است. | کد اصلی با AT&T توسعه یافته است. |
| نام تجاری لینوکس به لینوس توروالدز تعلق دارد و مؤسسه Linux Mark آن را مدیریت می‌کند. | نام تجاری یونیکس را Open Group تأیید کرده است. |
| دبیان (Debian) و فدورا (Fedora) مشتقاتی از GNU/Linux هستند. | IBM-AIX و HP-UX از مشتقات System-V یونیکس و FreeBSD و macOS از مشتقات Berkeley Unix هستند. |
| سیستم‌عاملی متن‌باز تحت مجوز عمومی کپی‌لفت (Copyleft General Public License) | زیرمجموعه برکلی یونیکس تا حدی متن‌باز و تحت لیسانس BSD است؛ اما System-V یونیکس ممکن است تحت لیسانس تجاری اختصاصی باشد. |
| تشکیل‌شده از انواع مختلف که با منابع متفاوت حفظ شده، با ادغام هسته | تشکیل‌شده از انواع مختلف که به‌واسطه شرکت‌های مختلف حفظ شده، هریک با هسته مجزا |
| پلتفرمی مقیاس‌پذیر محسوب می‌شود که متناسب با مجموعه گسترده‌ای از برنامه‌های مختلف طراحی شده است. | برای مخاطبان محدود در مجموعه مشخصی از پلتفرم‌ها و برنامه‌ها طراحی شده است. |
| به‌عنوان نرم‌افزار میتوان آن را دانلود و نصب کرد. | معمولاً همراه سخت‌افزار مانند مک‌بوک میتوان آن را دریافت کرد. |
| پشتیبانی رایگان عمومی و پشتیبانی پولی ازطریق برخی از سرویس‌های ارائه خدمات | پشتیبانی پولی که به توقف فروشنده منجر می‌شود. |
| رابط‌های پیشرفت‌پذیر | رابط‌های ثابت و بدون تغییر |
| نسخه‌های بهروزرسانی مداوم و رفع سریع مشکلات | بهروزرسانی محدود و زمان‌بربودن رفع اشکالات |
| پشتیبانی تمام فایل‌ها در سیستم‌های استفاده‌شده در سیستمعاملها | پشتیبانی اکثر نسخه‌ها تنها از دو یا سه فایل سیستم |
| ابزارهای مدیریت سیستم گسترده با تمرکز محدود، مانند Suse YAST | معمولاً هر نسخه یک ابزار مدیریت سیستم دارد؛ مانند HP SAM |
| سیستم‌عامل ترجیحی که به‌دلایل اقتصادی مراکز داده و استقرار ابری دارد. | سیستم‌عامل ترجیحی که به‌دلیل دسترسی برنامه و سرورهای اینترنتی، برای نیازهای سرور با اهداف خاص طراحی شده است. |
| اغلب خطوط فرمان و ابزارهای گرافیکی مشابه سیستم‌عامل یونیکس | اغلب خطوط فرمان و ابزارهای گرافیکی مشابه سیستم‌عامل لینوکس |
| ارائه ویژگی مقیاس‌پذیری با استفاده از خوشه‌ها و شبکه یا فضای ابری | ارائه ویژگی مقیاس‌پذیری با استفاده از خوشه‌ها یا شبکه |
چرا امروزه از یونیکس استفاده نمی‌کنیم؟
در سال ۱۹۸۱ یک شرکت کوچک در سیاتل امریکا به نام مایکروسافت یک سیستم عامل را معرفی کرد. بر حسب تصادف IBM از آن‌ها دعوت کرد که یک سیستم عامل برای رایانه خانگی/اداری کوچک جدید آن‌ها ارائه کنند. این سیستم عامل IBM PC نام داشت و گرافیکی نیز نبود یعنی کاربر باید دستورهایی را به سبک یونیکس یا CP/M وارد می‌کرد، اما قدرت آن کمتر بود. مشکل عمده این سیستم عامل به نام «سیستم عامل رایانه مایکروسافت» (MS-DOS) این بود که امکاناتی از قبیل چند کاربری یا چندوظیفگی نداشت و از استاندارد شبکه‌بندی نیز پشتیبانی نمی‌کرد.
در ابتدای دهه ۱۹۹۰ میلادی MS-DOS به تدریج محبوبیت زیادی یافت. یونیکس همچنان با فاصله زیادی قوی‌ترین سیستم عامل آن زمان بود. اما مشکل یونیکس این بود که گران قیمت بود و برخی مشکلات حقوقی بین ارائه‌دهندگان لایسنس یونیکس وجود داشت که موجب تولید دردسر برای کاربران می‌شد و از این رو در خارج از سازمان‌های بزرگ، مراکز آموزشی و ادارات دولتی با استقبال زیادی مواجه نشد. استفاده از MS-Dos برای شرکت‌های متوسط و کوچک معقول‌تر بود، چون اغلب نرم‌افزارهایی که نیاز داشتند را اجرا می‌کرد، هر چند مزیت‌های یونیکس را نداشت.
در طی دهه ۱۹۸۰ میلادی، شرکت اپل یک رایانه جدید معرفی کرد که مستقل از PC بود و هیچ کدام از نرم‌افزارهای PC را اجرا نمی‌کرد، زیرا از سیستم عامل خاص خود به نام multi-user استفاده می‌کرد. این بار اپل تصمیم گرفت تا یک سیستم عامل گرافیکی بسازد و در ادامه از رنگ، تصاویر، آیکون‌ها و حتی صدا استفاده کرد. به این ترتیب به جای این که همه چیز را بر عهده کیبورد و دستورهای متنی قرار دهد، امکان اجرای کارهای مشابه با استفاده از کلیک و جابجا کردن ماوس وجود داشت. این تغییر در آن زمان کاملاً انقلابی بود و چهره دنیای فناوری را به کلی دگرگون ساخت، اما همچنان از مزیت چندوظیفگی و چندکاربره بودن و شبکه‌بندی یونیکس برخوردار نبود.
در همین زمان یونیکس نیز یک سیستم عامل گرافیکی عرضه کرد که یک رابط تصویری برای دنیای دستورات متنی آن ارائه می‌کرد. این نسخه سیستم پنجره X نام گرفت.
در سال ۱۹۹۰ مایکروسافت در نهایت ویندوز ۳.۰ را عرضه کرد. نسخه‌های ۱ و ۲ با استقبال زیادی مواجه نشده بودند. ویندوز در آن زمان ۱۶-بیتی، تک‌وظیفه و تک کاربره بود و رابط گرافیکی آن بر مبنای MS-DOS نوشته شده بود. یونیکس همچنین رواج داشت چون چندوظیفه بود، و امکانات چندکاربره داشت و روی پلتفرم‌های ۳۲ و ۶۴-بیتی نیز کار می‌کرد. در سال ۱۹۹۵ مایکروسافت ویندوز ۱۹۹۵ را معرفی کرد که نسخه ۳۲ بیتی داشت و از چندوظیفگی پشتیبانی می‌کرد. همچنین برخی امکانات چندکاربره بودن را داشت. با این حال نسخه ویندوز NT که کمی بعدتر معرفی شد، این امکان را به طور کامل عرضه می‌کرد.
مقایسه سیستم‌عامل لینوکس و ویندوز
| ویندوز | لینوکس | ویژگی |
| دارای نسخه‌های متنوع و پولی | رایگان | قیمت |
| دارای کد OS | متن‌باز (Open Source) | صدور مجوز (Licensing) |
| کم و آسیب‌پذیر | بسیار زیاد | امنیت |
| دارای باگ | بسیار مطمئن و سازگار | قابلیت اطمینان |
| با گذشت زمان سرعت کاهش می‌یابد | بسیار زیاد | سرعت |
| به‌روزرسانی‌ها می‌توانند در هرزمان مشخصی اتفاق بیفتند. | کاربران می‌توانند انتخاب کنند که آیا به‌روزرسانی‌ها را نصب کنند یا خیر. | آپدیت |
| پشتیبانی بسیار زیادی از برنامه‌ها می‌کند. | پشتیبانی چندانی از برنامه‌ها نمی‌کند. | سازگاری |
| رابط کاربری گرافیکی باکیفیت و با قابلیت شخصی‌سازی محدود | رابط کاربری گرافیکی محدود که قابل‌استفاده است؛ اما می‌تواند سفارشی شود. | رابط کاربری گرافیکی (GUI) |
| پشتیبانی از سخت‌افزار و درایور گسترده | سخت‌افزار و پشتیبانی درایور محدود | پشتیبانی سخت‌افزاری |
| انعطاف‌پذیری محدود | بسیار انعطاف‌پذیر است؛ زیرا توسعه‌دهندگان کنترل زیادی روی سیستم‌عامل دارند. | انعطاف‌پذیری |
چه کسانی از لینوکس استفاده می کنند؟
بیشتر کسانی که از لینوکس استفاده می کنند، شرکت ها و افراد حرفه ای هستند که از آن برای راه اندازی کردن و استفاده از سرور های خودشان انتخابش کرده اند. دلیل این موضوع نیز امن بودن و انعطاف پذیری لینوکس است.
جالب است بدانید که شما خواسته یا ناخواسته از لینوکس استفاده کرده اید! چرا که یکی از گوشی های هوشمند یا وسیله های برقی شما حتما روی آن لینوکس نصب بوده است.
حتی بسیاری از دستگاه های دیجیتال مانند تلفن های همراه، تبلت ها، دستگاه های ذخیره سازی دیجیتال، ضبط کننده فیلم شخصی و … از لینوکس استفاده می کنند.
حتی در برخی از ماشین ها نیز از لینوکس استفاده شده است.
جالب است بدانید که درصد خیلی بالایی از سرورهای دنیا، از جمله وب سرورها، DNS سرورها، File سرورها و خیلی از سوپر کامپیوترهای دنیا بر پایه سیستم عامل لینوکس هستند. همچنین در چند سال اخیر با عرضه نرم افزارهای DevOps و سرویس‌های کلاودی مختلف، لینوکس نقش خیلی پررنگ‌تری نسبت به قبل پیدا کرده است.
زبان برنامه نویسی لینوکس
لینوکس سیستم عاملی است که با خط فرمان منبع باز است و در عین حال یک کامپایلر زبان c نیز محسوب می شود. لینوکس ویژگی های shell programing نیز دارد که به کمک دستورات لینوکس و دیگر برنامه ها آن را به یک زبان برنامه نویسی قدرتمند بدل می کند.
لینوکس سیستم عاملی با خط فرمان اپن سورس است و در عین حال می توانیم آن را یک کامپایلر زبان C نیز بدانیم. ویژگی shell programing که در لینوکس وجود دارد، سبب شده است که به یک زبان برنامه نویسی قدرتمند بدل شود.
در برنامه نویسی لینوکس بیشتر از زبان C استفاده شده است که در بعضی از قسمت های آن از زبان اسمبلی (assembly) برای برنامه نویسی آن استفاده شده است. جالب است بدانید که در حدود ۹۷ درصد از ۵۰۰ ابررایانه جهان، هسته لینوکس را اجرا می کنند.
لینوکس اپن سورس است و تحت مجوز عمومی GNU حفاظت می شود. لینوکس با بسیاری از زبان های برنامه نویسی مانند C++، Perl، java و دیگر زبان های برنامه نویسی سازگاری دارد.
بخش‌ها مختلف لینوکس
برای آشنایی با سیستم‌عامل Linux ، باید اجزای تشکیل‌دهنده آن را بشناسید که به‌عنوان معماری Linux نیز شناخته می‌شود. این اجزا عبارت‌اند از:
- بوت‌لودر (Bootloader): نرم‌افزاری برای مدیریت فرایند بوت کامپیوتر است.
- هسته (Kernel): بخش اصلی و ماهیت کلی لینوکس است که مدیریت CPU و حافظه و دستگاه‌های جانبی را برعهده دارد. هسته اصلی‌ترین و ابتدایی‌ترین سطح در این سیستم‌عامل است.
- سیستم Init: سیستمی فرعی که فضای کاربر را Bootstaps و فرایند بوت را پس از Bootloader مدیریت می‌کند.
- Daemons: این بخش برای خدمات پس‌زمینه‌ای (چاپ، صدا، زمانبندی و…) است که حین بوت یا پس از ورود به دسکتاپ راه‌اندازی می‌شود.
- سرور گرافیک (Graphical Server): این زیرسیستم که معمولاً با عنوان «سرور X» یا «X» نشان داده می‌شود، مسئول نمایش گرافیک روی مانیتور است.
- محیط دسکتاپ (Desktop Environment): این بخش اصلی‌ترین بخشی است که کاربران با آن تعامل دارند. انواع مختلفی از محیط‌های دسکتاپ (GNOME ،Cinnamon ،Mate ،Pantheon ،Enlightenment، KDE ،Xfce و …) وجود دارد و شامل برنامه‌های داخلی مختلف (بازی‌ها، ابزارهای پیکربندی، مرورگرها، مدیریت فایل و…) است.
- برنامه‌ها (Applications): ازآنجاکه برنامه‌های محیط دسکتاپ معمولاً کامل نیستند، لینوکس نیز مانند ویندوز و macOS نرم‌افزارهای متعددی برای نصب دارد. اغلب توزیع‌های لینوکس نیز ابزارهایی برای دانلود و نصب برنامه‌های مختلف ارائه می‌دهند. برای مثال، توزیع لینوکس اوبونتو از ابزاری با عنوان Ubuntu Software Center بهره می‌برد که امکان دسترسی به هزاران برنامه مختلف را به کاربران می‌دهد.
خط فرمان (Command Line) چیست؟
خط فرمان (Command Line) دسترسی مستقیم شما به کامپیوتر است. درحقیقت، جایی است که از نرم‌افزار می‌خواهید کارهای سخت‌افزاری‌ای را انجام دهد که رابط‌های گرافیکی کاربر (GUI) با اشاره و کلیک‌کردن به‌سادگی نمی‌توانند از آن‌ها درخواست کنند. خطوط فرمان در بسیاری از سیستمعاملها، اعم از اختصاصی و متن‌باز، دردسترس قرار دارند؛ اما معمولاً به Linux مرتبط است؛ زیرا هم خطوط فرمان و هم نرم‌افزار متن‌باز با‌هم دسترسی نامحدودی به کامپیوتر برای کاربران ایجاد می‌کنند.
توزیع لینوکس چیست؟
لینوکس توزیع های مختلفی دارد و هر یک از این توزیع های لینوکس سیستم عاملی هستند که از مجموعه نرم افزاری بر پایه هسته لینوکس و یک سیستم مدیریت بسته ای ساخته شده اند.
نسخه‌های مختلف و متعددی از لینوکس برای انواع کاربردهای مختلف طراحی شده‌اند که با عنوان توزیع‌های لینوکس شناخته میشوند. همه کاربران، اعم از تازه‌کار و حرفه‌ای، می‌توانند توزیع مناسب لینوکس را برای خود انتخاب کنند. تقریباً تمام توزیع‌های لینوکس به‌‌رایگان برای دانلود دردسترس قرار دارند و میتوان آن‌ها را در دستگاه‌های مختلف نصب کرد.
کاربران لینوکس، عموما از یکی از توزیع های لینوکس استفاده می کنند و سیستم عامل خودشان را به دست می آورند.
توزیع های لینوکس، طیف گسترده ای از سیستم ها را در بر می گیرند؛ از جمله دستگاه های تعبیه شده مانند openWrt و رایانه های شخصی مانند linux mint و حتی ابرکامپیوترها مانند Rocks Cluster.
توزیع های معمولی لینوکس شامل موارد زیر است:
- هسته لینوکس
- ابزارها و کتابخانه های GNU
- نرم افزار اضافی
- اسناد و مدارک
- سیستم پنجره ای
- مدیر پنجره
- محیط دسکتاپ
اکثر نرم افزارهای موجود، نرم افزارهایی آزاد و اپن سورس هستند که به حالت Binary کامپایل شده و منابع کدهای آن در دسترس قرار گرفته است و قابلیت تغییر دادن در نرم افزار اصولی را به کاربران می دهد.
جالب است بدانید که توزیع های لینوکسی که در اختیار کاربران قرار می گیرد، برخی از نرم افزارهای اختصاصی را دارا هستند که امکان دارد در قالب کد منبع در دسترسشان نباشد.
معرفی انواع توزیع‌های (Distributions) لینوکس
۱. دبیان (DEBIAN)
Debian GNU/Linux توزیعی است که از پلتفرم‌های سخت‌افزاری بسیاری پشتیبانی می‌کند. دبیان و توزیع‌های مبتنی‌بر آن از فرمت بسته .deb و مدیر بسته dpkg و فرانت‌اندهای آن استفاده می‌کنند. بسیاری دبیان را به‌عنوان توزیعی برای کاربران با‌تجربه در نظر می‌گیرند. ناگفته نماند چرخه انتشار نسخه دبیان کُند است و نسخه‌های پایدار آن هر یک تا سه سال یک بار منتشر میشوند.
۲. اوبونتو (UBUNTU)
اوبونتو توزیعی مبتنی‌بر دبیان محسوب می‌شود و به‌گونه‌ای طراحی شده است که از نسخه‌های منظم و تجربه کاربری ثابت و پشتیبانی تجاری روی دسکتاپ و سرور بهره‌مند باشد. هر شش ماه یک بار نسخه جدید این برنامه به‌طورمنظم منتشر می‌شود و به‌دلیل پشتیبانی از فناوری جدید شناخته شده است.
۳. سنت او اس (CentOS)
CentOS یک سیستم عامل منبع باز شبیه به یونیکس است که بر اساس هسته لینوکس ساخته شده است و توسط لینوس توروالدز در سال ۱۹۹۱ منتشر شده است. سرور CentOS یکی از پر استفاده‌ترین سرورهای وب در شرکت‌ها و سازمان‌هاست.
ویژگی های کلیدی توزیع لینوکس CentOS عبارتند از:
- ویژگی‌های امنیتی CentOS
سنت او اس معماری امنیتی خود را با سیستم امنیتی پیشرفته لینوکس (SELinux) ارائه می‌کند. SELinux سیاست‌های کنترل دسترسی را برای افزاش امنیت سیستم عامل ارائه می‌دهد که می توانید برای فرآیندها و فایل های مختلف آن را فعال کنید.
- به‌روزرسانی‌های منظم
Red Hat هر چند سال یک بار یک نسخه جدید برای CentOS Linux منتشر می‌کند و هر کدام به مدت ده سال پشتیبانی میشوند. به همین دلیل مشکلات کمتری برای این سیستم‌عامل به وجود می‌آید.
- ثبات
CentOS از نسخه‌های نرم‌افزار پایدار استفاده می‌کند زیرا چرخه انتشار طولانی‌تر است. بنابراین، برنامه‌ها نیازی به بهروزرسانی مرتب ندارند.
- پنل کاربران
CentOS گزینه‌های مختلفی از پلتفرم‌های مدیریتی دارد، از جمله cPanel، Plesk، WebMin، Spacewalk، CWP، Virtualmin و VestaCP.
۴. کالی لینوکس (Kali)
لینوکس Kali (که قبلا به عنوان لینوکس BackTrack شناخته می‌شد) یکی از توزیع‌های لینوکس مبتنی بر دبیان و منبع باز است که هدف از طراحی آن انجام تست نفوذ پیشرفته و سنجش‌های امنیتی است. کالی لینوکس شامل صدها ابزار است که برای وظایف مختلف:
- امنیت اطلاعات
- تست نفوذ
- تحقیقات امنیتی
- پزشکی قانونی کامپیوتر
- مهندسی معکوس
و… هدف قرار می‌گیرد. کالی لینوکس یک سیستم‌عامل چند پلتفرمی است که در دسترس متخصصان امنیت اطلاعات و علاقمندان به صورت رایگان قرار می‌گیرد.
۵. لینوکس مینت (LINUX MINT)
لینوکس مینت یکی دیگر از توزیع‌های محبوب لینوکس است. در‌واقع، Mint توزیعی مبتنی‌بر اوبونتو است که در تم‌های سفارشی و برنامه‌های کاربردی مختلف و ابزارهای گرافیکی برای افزایش قابلیت استفاده، مانند mintDesktop به‌منظور پیکربندی محیط دسکتاپ و mintInstall برای نصب راحت‌تر نرم‌افزار و mintMenu با اوبونتو تفاوت دارد.
۶. فدورا (FEDORA)
فدورا توزیعی است که جامعه لینوکس از آن پشتیبانی می‌کند و مبتنی‌بر لینوکس Red Hat است. فدورا به‌‌خصوص در ویژگی‌های سازمانی قوی است و برنامه استاندارد شش‌ماهه برای انتشار دارد. همچنین، برای توزیع و بهروزرسانی نرم‌افزار از فرمت RPM استفاده می‌کند.
برای سرورها نیز توزیع‌های متفاوتی طراحی و ارائه می‌شود که در‌این‌میان، میتوان به این‌ها اشاره کرد:
- Linux Red Hat Enterprise
- سرور اوبونتو (Ubuntu Server)
- سنتوس (Centos)
- Linux SUSE Enterprise
برخی از انواع توزیع‌های سرور یادشده رایگان هستند (مانند سرور اوبونتو و CentOS) و برخی دیگر نیز (مانند Red Hat Enterprise Linux و SUSE Enterprise Linux) از شما مبلغی را دریافت می‌کنند. گفتنی است گزینه‌های پولی خدمات پشتیبانی را هم به کاربران ارائه می‌دهند.
انتخاب توزیع لینوکس مناسب
به‌دلیل تنوع فراوان انواع توزیع‌های سیستم‌عامل لینوکس، احتمالاً در زمان انتخاب یکی از آن‌ها دچار سردرگمی خواهید شد. به‌طور‌کلی، برای انتخاب بهترین نوع توزیع لینوکس باید سه سؤال اصلی را مطرح کنید:
- میزان مهارت شما در استفاده از کامپیوتر چقدر است؟
- رابط دسکتاپ مدرن را ترجیح می‌دهید یا رابط استاندارد؟
- توزیع لینوکس را برای سرور می‌خواهید یا برای دسکتاپ؟
آشنایی با محیط سیستم عامل لینوکس
یکی از جذابیت هایی که لینوکس دارد، این است که محیط های دسکتاپ زیادی دارد؛ درست برعکس مک و ویندوز!
البته محیط دسکتاپ همان desktop environment است و شبه دسکتاپ است که هریک از این دسکتاپ ها، محیط گرافیکی دارند به نام graphical user interface که به اختصار GUI گفته می شود.
در ادامه ۵ تا از بهترین و معروف ترین محیط های لینوکس را به شما معرفی می کنیم:
- GNOME3 Desktop
- KDE Plasma
- Cinnamon Desktop
- محیط دسکتاپ MATE
- XFCE Desktop
آشنایی با محیط لینوکس
محیط لینوکس بر خلاف مک و ویندوز، محیط های دسکتاپ زیادی دارد و این موضوع یکی از جذابیت های لینوکس است. محیط دسکتاپ یا همان Desktop Environment شبه دسکتاپ است و هر کدام از دسکتاپ ها، محیطی گرافیکی دارند به نام GUI یا Graphical User Interface
که این دو محیط را می توان به صورت مجزا و یا با هم استفاده کرد.
۵ مورد از معروف ترین محیط های لینوکس را معرفی می کنیم:
- GNOME3 Desktop
- KDE Plasma
- Cinnamon Desktop
- محیط دسکتاپ MATE
- XFCE Desktop
از دیگر مزایای لینوکس :
- امنیت سیستم عامل لینوکس
در لینوکس هر برنامه ای برای نصب و اجرا شدن، به اجازه مدیر نیاز دارد و تا زمانی که مدیر دسترسی پسورد ورود را ندهد، ویروس نمی تواند اجرا شود و به همین دلیل است که سیستم عامل های لینوکسی بی نیاز از هر آنتی ویروسی هستند. توسعه دهندگان نیز بخاطر این ویژگی امنیتی لینوکس، آن را برای توسعه دادن مطلوب ارزیابی می کنند.
- رایگان بودن
بزرگترین مزیتی که می توانیم در مورد لینوکس بشماریم، رایگان بودن آن است. شما می توانید به راحتی آن را بارگیری کنید؛ بدون آن که نیازی به خرید لایسنس باشد.
لینوکس تحت GNU GPL توزیع می شود.
- سبک بودن لینوکس
میزان حافظه و فضای دیسکی که لینوکس برای نصب شدن نیاز دارد، بسیار کم است و به صورت کلی شرایط کمتری دارد. اکثر توزیع های لینوکس، به ۱۲۸ مگ رم و تقریبا به ۱۲۸ مگ فضای خالی دیسک نیاز دارند.
- لینوکس پایدار است
لینوکس نسبت به سیستم عامل های دیگر، از پایداری بالاتری برخوردار است و برای حفظ سطح عملکرد خودش، به راه اندازی مجدد سیستم نیازی ندارد. به صورت کلی لینوکس به ندرت کند می شود و زمان اجرای بالاتری نیز دارد.
- عملکرد سیستم عامل لینوکس
فراهم کردن عملکرد بالا به کمک شبکه های مختلف در سیستم عامل لینوکس، سبب می شود که تعداد بالایی از کاربران به صورت همزمان مدیریت شوند.
- آپدیت شدن نرم افزار
در سیستم عامل لینوکسی کاربر به آپدیت کردن در سیستم کنترل دارد و می تواند به راحتی آپدیت های موردنظر را انتخاب کند. آپدیت هایی که در سیستم عامل لینوکس وجود دارد، نسبت به سیستم عامل های دیگر سرعت بالاتری دارند و به همین دلیل به راحتی و بدون بروز هیچ مشکلی نصب می شوند.
- وجود توزیع های مختلف
وجود توزیع های مختلف از لینوکس سبب شده است که کاربران با در نظر گرفتن نیازهای خودشان، اقدام به انتخاب توزیع های لینوکس کنند.
- وجود قابلیت live CD/USB
اغلب توزیع های لینوکس، از قابلیت live CD/USB برخوردار هستند. به کمک این قابلیت شما می توانید بدون آن که سیستم عامل لینوکس را نصب کنید، آن را بررسی یا اجرا کنید.
- وجود رابط کاربری
درست است که لینوکس یک سیستم عامل بر مبنای خط فرمان است، اما با این وجود یک رابط کاربری تعاملی مشابه ویندوز را نیز فراهم می کند.
معایب سیستم عامل لینوکس
- سیستم عامل لینوکس، چندان کاربر پسند به شمار نمی آید
- برنامه های اختصاصی برای لینوکس کم است
- برخی از سخت افزار ها درایو ندارند
چطور سیستم‌عامل لینوکس را نصب کنیم؟
روند نصب سیستم‌عامل ممکن است کمی دشوار و پیچیده به‌نظر برسد؛ اما در لینوکس، این مسئله وجود ندارد. سیستم‌عامل لینوکس یکی از ساده‌ترین روندهای نصب و استفاده را دارد. اکثر نسخه‌های لینوکس قابلیت توزیع زنده را ارائه می‌دهند که باعث می‌شود بتوانید سیستم‌عامل را از CD/DVD یا USB Flash Drive و بدون هیچ تغییری در هارد دیسک خود اجرا کنید. این یعنی بدون نیاز به نصب و راه‌اندازی، به عملکرد کامل لینوکس دسترسی خواهید داشت. پس از امتحان‌کردن سیستم‌عامل و تصمیم به استفاده از آن، روی Install کلیک و آن را به‌سادگی نصب کنید. به‌طور‌کلی، فرایند نصب مراحل زیر را در برمی‌گیرد:
- آماده‌سازی: شامل اطمینان از وجود الزامات نصب در دستگاه شما و تعیین اینکه آیا می‌خواهید نرم‌افزارهای شخص ثالث (مانند پلاگین پخش MP3 و کدک‌های ویدئویی) را نصب کنید یا خیر.
- راه‌اندازی وایرلس (درصورت لزوم): برای دانلود نرم‌افزار و به‌روزرسانی‌ها در دستگاه‌های وایرلس مانند لپ‌تاپ، باید از اتصال شبکه مطمئن شوید.
- انتخاب هارد دیسک: امکان تعیین نحوه نصب سیستم‌عامل لینوکس، شامل نصب همگام با سیستم‌عاملی دیگر، استفاده از کل هارد دیسک، ارتقای نسخه لینوکس موجود یا نصب همگام با نسخه لینوکس موجود را فراهم می‌کند.
- موقعیت مکانی (Location): در این مرحله، موقعیت مکانی خود را از روی نقشه انتخاب می‌کنید.
- تعیین طرح‌بندی صفحه‌کلید
- تنظیمات کاربر: شامل تنظیم نام کاربری و رمزعبور
پس از اتمام فرایند نصب، می‌توانید دستگاه را ری‌استارت و از آن استفاده کنید.
شبیه ساز سیستم عامل لینوکس
برای آن که از لینوکس در کنار ویندوز استفاده کنید، باید از برنامه هایی که در این زمینه وجود دارند استفاده کنید.
به صورت شما به دو صورت می توانید که از لینوکس در سیستم خودتان استفاده کنید؛ یا آن را به کمک یک شبیه ساز شبیه سازی کنید.
مزیتی که در استفاده از ماشین مجازی وجود دارد، این است که شما در عین حال که لینوکس را دارید، می توانید از محیط ویندوزی استفاده کنید و از ابزارهای آن استفاده کنید.
بهترین نرم افزارهای شبیه ساز لینوکس :
- KNOPPIX
- WUBI
- Virtual Box
- VMware
جالب است بدانید :
نماد سیستم عامل لینوکس؛ پنگوئن لینوکس
نام این پنگوئن Tux است و به عروسک لینوکس معروف است. این نماد در سال ۱۹۹۶ توسط لری اوینگ طراحی شده است و دلیل این موضوع به علاقه خاص لینوکس به پنگوئن ها مربوط است. هرچند که در استرالیا مورد گاز گرفتن پنگوئن ها قرار گرفته است، اما چیزی از علاقه لینوس به پنگوئن ها کم نشد.♥
